27-11-2019
Stad Genk legt momenteel de laatste hand aan het meerjarenplan 2020 – 2025, want dat moet in december voorgelegd worden voor de gemeenteraad. De stad zal de komende 6 jaar kunnen besturen met een totaal budget van om en bij de 1 miljard euro. Genk houdt de financiën gezond en in balans door enerzijds een forse besparing van 7,5 miljoen door te voeren en anderzijds door voor 7 miljoen euro aan extra inkomsten te zoeken. Een bedrijfsbelasting moet 4,3 miljoen euro per jaar opleveren, een half procent extra personenbelasting zal goed zijn voor 1 miljoen per jaar extra. De afvalfactuur stijgt naar 76,33 euro per jaar per gezin vanaf 2020, maar daalt vanaf 2022 terug naar 66,33 euro omdat stad Genk dan instapt in Optimo.
Het meerjarenplan voor de periode 2020 – 2025 voor Genk nadert zijn afwerking. Een plan met 13 beleidsdoelstellingen met duidelijke prioriteiten is bijna klaar voor de landing (gemeenteraad van 17 december). Vast staat dat een duurzame toekomst, de strijd tegen sociale ongelijkheid en samenleven voor Genk meer dan ooit collectieve ambities zijn. Stad maken: ook daarvoor geldt het adagium ‘it takes a whole city.’
Naast de inhoudelijke prioriteiten en doelstellingen wordt ook de laatste hand gelegd aan het financiële plaatje. Heel wat cijferwerk, voorstellen en pittige discussies later heeft het schepencollege het definitieve voorstel goedgekeurd om voor te leggen aan de gemeenteraad. Een ambitieus inhoudelijk programma gaat vergezeld van een evenwichtig en gezond budget, waarin de stad inzet op gezonde financiën (evenwichtig bijsturen aan de inkomstenzijde, besparen aan de uitgavenzijde) met ruimte voor investeringen, een lage schuldendruk en voldoende middelen voor het betalen van de pensioenen.
Teruglopende inkomsten door Genkse en bovenlokale factoren
De vorige legislatuur zag stad Genk zich geconfronteerd met teruglopende inkomsten. Daar lagen meerdere factoren aan ten grondslag, die zeker niet allemaal ‘Genks’ waren. Alle lokale besturen hebben te maken met gelijkaardige uitdagingen, uitbreidende taken en verantwoordelijkheden, oplopende pensioenlasten, maar ook bijvoorbeeld de effecten van de federale tax shift en vanuit het Vlaamse niveau de versnelde afbouw van de OV op outillage en besparingen op allerhande subsidies.
“Een samenspel van meerdere factoren heeft vorige legislatuur gezorgd voor een structurele daling van de inkomsten van liefst 10 miljoen euro. Een aantal van die factoren zijn dus zeker niet uniek voor Genk, maar wij kregen daar nog een paar klappen bovenop”, legt burgemeester Wim Dries uit. “Met name vooral de sluiting van Ford, direct en indirect, alsook de sluiting van de centrale van Langerlo. De Fordcompensatie dooft bovendien in de loop van deze bestuursperiode uit, dus dat blijft een factor van formaat om rekening mee te houden. Het engagement van onze stadsorganisatie is alvast om fors te besparen, niet minder dan 7,5 miljoen euro.”
Engagement van de stadsorganisatie: -7,5 miljoen door slankere werking en doordachte keuzes voor beleid met impact
Er zijn in het budget grote inspanningen gedaan om de werkingsmiddelen onder controle te houden. Deze zullen deze periode niet geïndexeerd worden. Anderzijds blijft Genk een ambitieus, vernieuwend bestuur dat graag ‘ahead of the game’ is. Dit noopt tot doordachte keuzes, een efficiënte en duurzame werking, en ‘goed huisvaderbeheer’ van de middelen. Eén van de projecten is bijvoorbeeld de verledding van de verlichting in het stadhuis: goed voor milieu én stadskas.
Op vlak van personeel is het voorstel om de weg die vorige legislatuur is ingeslagen, verder te bewandelen: naakte ontslagen zijn uitgesloten, maar tegen 2025 moeten er wel 91 personeelsleden minder zijn. Dat kan gerealiseerd worden door slechts één op twee gepensioneerden te vervangen en levert een besparing op van ruwweg 5,5 miljoen euro per jaar. De (uitdovende) stedelijke Dienst Huishoudhulpen wordt stopgezet, hetgeen nog eens 200.000 euro besparing oplevert. Ook hier vallen geen naakte ontslagen, maar krijgen de betrokken personeelsleden een ander jobaanbod binnen Groep Genk of kunnen ze terecht bij een dienstenchequebedrijf.
Verder wordt een aantal toelages verlaagd: zo ontvangt Gigos 267.000 euro minder maar wordt de samenwerking inhoudelijk versterkt; het ZOG ontvangt 300.000 euro minder (een besparing mogelijk gemaakt dankzij hogere Vlaamse subsidies, er is dus geen impact op de werking).
Ondernemingen dragen ruim 4 miljoen euro per jaar extra bij
Op vlak van de inkomsten is de Genkse begroting opgemaakt met het oog op een evenwichtige spreiding van de lasten over de gezinnen en de bedrijven en ondernemingen (natuurlijke en rechtspersonen die in Genk een economische activiteit uitoefenen).
Wat betreft de bedrijven voerde stad Genk vorige legislatuur al een tax shift uit door de afschaffing van de motorenbelasting. Die heeft Genk dus niet meer, in tegenstelling tot heel wat andere Limburgse gemeenten en een vijftal centrumsteden. Belasting op basis van de bedrijfsoppervlakte, de zogenaamde belasting op de economische bedrijvigheid, moet deze legislatuur zorgen voor een bijkomende 4,3 miljoen per jaar, gedragen door een 5000-tal ondernemingen.
“98,5 % van de ondernemingen zal minder betalen dan 7560 euro per jaar. Zo’n 80 %, zoals bijvoorbeeld vele zelfstandigen, zal zelfs op het basisbedrag van 125 euro zitten”, aldus burgemeester Wim Dries. “We begrijpen dat dit moeilijk ligt bij onze bedrijven en ondernemingen. We belasten dan ook enkel de bebouwde oppervlakte, en niet de onbebouwde, zoals enkele andere steden en gemeenten wel doen. Vandaar ook dat we in het systeem een aantal kortingsmechanismen hebben ingebouwd. Zo plafonneren we op een maximum van 175.000 euro per jaar, ook over meerdere vestigingen heen. Nieuwe vestigingen worden voor 3 jaar vrijgesteld van de belasting en we werken ook een kortingssysteem uit voor bedrijven die investeren in groene energie, in innovatietrajecten of die willen groeien in oppervlakte en tewerkstelling.”
Historisch lage personenbelasting en tarieven maken beperkte inhaalbeweging
“De opcentiemen op de onroerende voorheffing blijven in Genk laag en er wordt niet aan geraakt”, stelt schepen van financiën Yilmaz Kurtal. “Hier hebben we als centrumstad het op één na laagste tarief, binnen Limburg bevinden we ons op de 29ste plaats van de 42 gemeenten.”
Ook wat betreft de personenbelasting blijft Genk bij de laagste in Limburg en de op één na laagste van de centrumsteden, zelfs nadat deze met een half procent zal worden opgetrokken vanaf 2020. “Dit is ons voorstel aan de gemeenteraad, om van 7 naar 7,5 % te gaan. Deze maatregel zou 1 miljoen euro extra per jaar moeten opleveren.”
Uit de simulaties van de stad blijkt wat dit maximaal (aftrekposten belasting niet verrekend) zal betekenen voor de gezinnen:
- Een modaal tweeverdienersgezin met twee kinderen zal gemiddeld 47 euro per jaar extra betalen op de personenbelasting (eventuele belastingaftrek niet verrekend);
- Een alleenstaande met een (lage) uitkering of pensioen, zal maximaal zo’n 10 euro extra betalen;
- Een werkende alleenstaande met een kind betaalt gemiddeld zo’n 38 euro extra.
“Voorts zijn de tarieven van enkele van onze diensten aan herziening toe. Sommige tarieven zijn bijna ‘vooroorlogs’ te noemen”, gaat schepen Yilmaz Kurtal verder. “Ik denk dan bijvoorbeeld aan sport of aan de bib. Hier hebben we sterk geïnvesteerd in een bijzonder sterk aanbod en in state-of-the-art infrastructuur, waarvoor we geroemd worden in Limburg en ver daarbuiten. Als centrumstad met een regionale uitstraling bereiken we overigens ook heel wat niet-Genkenaren met ons ruime aanbod en diensten. We vinden het verdedigbaar om dan ook te gaan differentiëren en niet-Genkenaren iets meer te laten bijdragen voor hetzelfde aanbod. Kortom, er is ruimte om de tarieven naar een realistisch maar democratisch en toegankelijk niveau te brengen, hetgeen een geschatte 0,4 miljoen euro zal opleveren.”
Hogere afvalfactuur
Op vlak van afval trekt Genk in deze nieuwe bestuursperiode de kaart van ‘de vervuiler betaalt’. Concreet gaat de afvalfactuur voor de gezinnen stijgen van 35 naar 76,33 euro per jaar. “Gezinnen die in het statuut verhoogde tegemoetkoming zitten, krijgen daarop wel een korting van 20 euro. Ook plannen wij in te stappen in het Optimosysteem tegen 2022. Dat zal betekenen dat deze factuur opnieuw voor iedereen daalt naar 66,33 euro per jaar”, aldus schepen Kurtal.
Als één van de laatste gemeenten in Limburg zal stad Genk vanaf volgend jaar zijn containerparken overdragen aan Limburg.net. De grootste wijziging daardoor is dat wie grofvuil binnenbrengt, daarvoor voortaan vanaf de eerste kilo zal betalen. Echter, dit is een gegeven dat relatief weinig gezinnen zal raken omdat dit niet de meest courante afvalfractie is.
“We beseffen dat we een extra inspanning vragen van de mensen. Dit zijn keuzes die zich overal opdringen maar die voor geen enkel lokaal bestuur gemakkelijk zijn, en zeker niet voor Genk, waar we met heel wat kwetsbare gezinnen zitten”, aldus burgemeester Wim Dries. “Daar staat dan ook tegenover dat we zeer goede diensten, aanbod en voorzieningen bieden op vele vlakken. En we blijven ambitieus voor de toekomst van onze stad en van alle Genkenaren. We kunnen ook deze legislatuur een stevig investeringsprogramma uitwerken van om en bij de 140 miljoen euro. Wanneer we investeren in onze strategische sites, in ons stadscentrum, maar ook in onze wijken, dan doen we dat niet ‘voor de stenen’ maar voor de mensen. We investeren in de huidige generaties en die van de toekomst.”
Schulduitgavendruk daalt naar minder dan 10 % en geen ‘pensioenbom’ in Genk
“Waar we wel trots op mogen zijn is het gegeven dat we dit alles zullen kunnen realiseren zonder al te veel schulden bij de bank”, aldus de schepen van financiën. “Minder dan 10 % van ons budget gaat naar de bank in de vorm van afbetalingen voor leningen en dat aandeel daalt naar het einde van de bestuursperiode toe nog lichtjes. Dat is heel weinig en geeft ons ademruimte.”
Een grote zorg voor de lokale besturen en vele non-profitorganisaties is de pensioenlast. Genk is op dit vlak wel één van de betere leerlingen van de klas. De betaling van de pensioenen is en blijft een zware dobber, maar zou in Genk onder controle moeten blijven door inspanningen op lokaal én op Vlaams vlak. Voor Genk is er vanuit Vlaanderen 14 miljoen euro, de stad zelf past nog 11 miljoen euro bij.