In deze nieuwe rubriek laten we Genkenaren met een bijzondere passie aan het woord. Heel wat onbekend talent verdient het immers niet langer onbemind te blijven. Hier gaan even de lichten uit, de spots dus aan. Wie zoekt in Genk komt thuis met goud.
Opener in deze reeks is Marc Bertrands, auteur van verschillende historische werken over de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast produceert hij onder de noemer Focus History samen met Eddy Vandepoel films over die uiterst tragische tijd, die geregeld worden uitgezonden voor het grote publiek.
Een gesprek met Marc is als een wandeling langs boeiende en soms onvoorziene paden. Zijn ruime kennis en animerende vertelstijl gaan nooit vervelen en nodigen uit tot nieuwe vragen, die minstens even kleurrijk en intellectueel eerlijk worden beantwoord. ‘Geschiedenis mag geen middel worden om aan politiek te doen’, waarschuwt hij. ‘Simpele vergelijkingen zijn gevaarlijk en staan een juiste analyse in de weg. Bovendien mag je een persoonlijke veronderstelling nooit presenteren als een vaststaand feit. Weet je iets niet zeker als historicus? Wees daar dan eerlijk over.’ Als historicus begrijpt hij het als zijn taak het verleden, dat in de woorden van socioloog Luc Huyse nooit voorbijgaat, te reconstrueren en toegankelijk te maken voor de samenleving. ‘Een tijd geleden zag ik twee jonge dames uitbundig zijn over enkele artiesten tijdens Werchter Classic. Op de vraag of ze de geprogrammeerde Paul McCartney wilden zien, luidde het antwoord: ‘Al eens van gehoord, maar we kennen hem eigenlijk niet.’ Terwijl hij de basis heeft gelegd voor alles wat daar aan muziek te beluisteren viel. Met geschiedenis als wetenschap wordt te stiefmoederlijk omgesprongen.’
Gensters
Veertig jaar lang doceerde Marc geschiedenis, Nederlands en Latijn aan het Sint-Jan Berchmanscollege in Genk. Met het lijvige en rijkelijk geïllustreerde ‘Van gesticht tot college’ blikte hij het verhaal van het College van 1919 tot 1994 in. Tijdens een diepgravend onderzoek naar de geschiedenis van zijn geboortedorp Beverlo raakte hij in de ban van de Tweede Wereldoorlog. ‘Interviews met dorpelingen over die periode leverden aanvankelijk weinig op. Tot ik erachter kwam dat burgemeester Ooms tijdens de oorlog was afgezet en later gedeporteerd naar Duitsland. Daar stierf hij in 1945, in het concentratiekamp van Flossenbürg. En de inwoners van Beverlo wisten daar niets van! De vonk die toen oversloeg, drijft mij ook nu nog’, verwoordt Marc de herkomst van zijn interesse in de Tweede Wereldoorlog.
Egodocumenten
‘Levende getuigenissen maken een geschiedkundige vertelling zo veel levendiger’, betoogt Marc zijn voorkeur voor ‘egodocumenten’. Een doorleefde vertelling grijpt niet alleen de lezer sterker aan. Ook de historicus kan zich een completer en genuanceerder beeld vormen van waarover hij spreekt. ‘Die emotie voedt je als schrijver. In de boeken die ik publiceerde over de Jodenvervolging in Zwartberg en Beverlo moest ik veelal steunen op documenten die soms erg korte en ambtelijke opsommingen van feiten geven. Na een tijd ontstaat bij mij dikwijls wel het gevoel dat ik de persoon over wie ik schrijf en van wie ik foto’s bekijk, begin te kennen.’ Bij Max De Vries, zelfverklaard stalinist van wie Marc de autobiografie schreef, kon hij volop werken met egodocumenten: ‘We spraken elke week een avond af en praatten dikwijls tot diep in de nacht over Max’ leven. Dat was in 2008.’ Die talloze avondlijke gesprekken vonden hun weerslag in het boek ‘Max De Vries, partizaan voor het leven’, dat in 2010 in de rekken lag. Focus History maakte er een documentaire over van meer dan een uur.
Discussie
‘Aangezien Max zijn eigen biografie niet kon schrijven, vroeg hij mij om dat in zijn plaats te doen. In het kader van de historische documentaire van Focus History ‘Verzet en vergelding’ ontmoette ik hem in 2006 voor het eerst.’ Max De Vries is een verzetsman met een eigen Wikipedia-pagina, die in 2014 op 100-jarige leeftijd overleed. In zijn autobiografie trekt Max dikwijls stevig van leer en vergoelijkt onder meer Stalins ‘zuiveringsacties’ in het Rusland van de jaren 30 van de vorige eeuw. ‘Eddy en ikzelf hebben hem dikwijls geconfronteerd met historische feiten die zijn visie onderuithaalden. Bij elke discussie dook hij zijn bibliotheek in en legde ons documenten voor om zijn gelijk te staven. Het minste wat ik over hem kan zeggen, is dat hij erg belezen was en zijn standpunt goed kon verdedigen’, repliceert Marc. ‘Zijn argumentatie zat logisch in elkaar, hoe fout ze ook was.’
Meer weten over het werk van Marc Bertrands?
In de bibliotheek van Genk vind je alle aangehaalde boeken.
Alles over Focus History:
De keuze van Marc
Na elk gesprek in deze rubriek duidt de geïnterviewde een andere boeiende Genkenaar aan. Marc kiest voor Jan Goor, net als hijzelf een oud-leraar. Samen met Jan en Juliette Colson deed Marc onderzoek naar de dood van vier ontmijners die een bom onschadelijk wilden maken tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Benieuwd naar meer? Klik hier om verder te lezen.
